سوسری ها و راه های مبارزه با آن

مقدمه:

اين روزها كمتر ساختماني است كه در گوشه وكنار آن آلودگي به سوسكها وجود نداشته باشد. تاكنون بيش از هزار نوع سوسك شناسايي شده‌اند كه فقط تعداد معدودي از آنها تمايل به ورود به اماكن مسكوني داشته و از نظر بهداشتي پراهميت هستند.

گونه های سوسری ها:

تقریبا 4000  گونه سوسری که از راسته دیکتیوپترا هستند، وجود دارد که حدود 50 گونه از آنها آفت های اهلی شده اند و آنهایی که از نظر پزشکی اهمیت دارند عبارتند از سوسری های آمریکایی و آلمانی از نوع بلاتلاژرمانیکا ، پریپلاتنا آمریکانا و ... می باشند.

دوره زندگی سوسری ها:

سوسكها در تمام دنيا، خصوصاً مناطق گرمسير و نیم گرمسیر انتشار داشته و گرما دوست مي‌باشند و در طول روز پشت رادياتورها، لوله‌هاي آب‌گرم، نقاط تاريك مثل مجاري فاضلاب، توده‌هاي زباله، زير قفسه‌ها و كشوها و دستشويي و حمام يافت ميشوند. اين حشره در شب فعال است و روي كف اطاقها و جاهاي مختلف دنبال غذا مي‌گردد. سوسكها همه چيزخوار و پرخوار هستند و به برگرداندن بخشي از غذاي خود كه كمي هضم شده و همچنين دفع مدفوع روي غذا و يا هرچيز ديگر عادت دارند. فرم بدن سوسك به گونه‌اي است كه ميتواند از شكافهاي باريك عبور كند. سوسكهايي كه وارد اماكن انساني شده و از نظر بهداشتي اهميت دارند شامل سوسكهاي آلماني، آمريكايي، استراليايي، شرقي و …. ميباشند.

سوسكهاي آلماني بيشترين پراكندگي را در دنيا داشته و حدود 2-1 سانتي‌متر طول دارند. اين سوسكها به رنگ زرد مايل به قهوه‌اي بوده و قدرت پرواز دارند و سريعتر از گونه‌هاي ديگر تكثير يافته و زياد مي‌شوند. سوسكهاي آمريكايي طول بيشتري داشته و داراي رنگ قهوه‌اي روشن بوده و مي‌توانند پرواز كنند. علاوه بر این سوسری های آلمانی و آمریکایی دارای طول عمر بین 3-12 ماه و دارای تحمل گرسنگی و تشنگی بین 1-3 ماه می باشند.

سوسكها تخم‌هاي خود را داخل كپسولهايي مي‌گذارند كه تقريباً شبيه لوبيا قرمز بوده و به نام ااتکا (ootcheca) می باشند. بعضي گونه‌ها مثل سوسك آلماني كپسول تخم را تا چند هفته همراه خود حمل مي‌كنند تا تخم براي باز شدن آماده شود. بعضي ديگر تخمها را مستقيماً داخل شكافها مي‌گذارند. در موقع باز شدن تخم، سوسك جوان كاملاً سفيدرنگ و بدون بال است و تعداد نوزادان داخل كپسول در گونه‌هاي مختلف بين 48-14 عدد گزارش شده است كه با چند بار پوست اندازي به يك سوسك بالغ تبديل مي‌شوند.

اهمیت پزشکی سوسری ها:

سوسكها معمولاً تمايل به نزديك شدن و گاز گرفتن انسان ندارند. ولي در مورد نوزادان و افراد ناتوان و ضعيف مواردي از گازگرفتگي سوسكها ديده مي‌شود. كه گاهي موجب زخمهاي سطحي و عفوني مي‌شوند. سوسكها ناقل عوامل بيماريزاي مختلف مانند ويروسها، باكتريها، تخم انگلها و غيره مي‌باشند.

عوامل بيماريزايي را كه تاكنون توانسته‌اند از بدن سوسكها جدا كنند شامل ويروسهاي فلج اطفال،‌ دو نوع قارچ بيماريزا، عامل بيماري تب زرد، وبا، ديفتري، كزاز، سل، ژيارديا و انواع اسهال خوني و ….. مي‌باشند. گاهي نيز مواد مترشحه از بدن سوسك مانند مدفوع، استفراغ و اصولاً خود سوسكها براي بعضي افراد ايجاد حساسيت مي‌نمايند.لازم به يادآوري است كه وجود سوسكها بخصوص وقتي به تعداد زياد باشند براي بسياري از اشخاص واكنشهاي رواني ايجاد مي‌كند. سوسكها بخصوص در محلهايي مثل بيمارستانها كه عوامل بيماريزا به ميزان فراوان و از انواع مختلف وجود دارند بسيار خطرناك مي‌باشند.

مبارزه :

1) فيزيكي و بهسازي محيط :

با توجه به زيانهاي بهداشتي و اقتصادي ناشي از وجود سوسكها در اماكن لازم است كه محيط زيست انساني از وجود اين حشرات پاك شده و پيشگيريهاي لازم جهت جلوگيري از پيدايش و ازدياد آنها به عمل آيد. بهسازي محيط بهترين روش مبارزه با سوسكها است كه طي آن لازم است پناهگاههاي سوسكها از بين برده شوند. براي اين منظور بايد در چهارچوب درهاي فرسوده تعويض شوند و كليه شكافهاي ديوارها، كف، سقف، درزهاي بين پله‌ها و …. با سيمان يا مصالح ديگر دقيقاً‌ گرفته شوند. گاهي لازم است بندكشي بين كاشي‌هاي ديوار و كف و حاشيه و اطراف قرنيزها تشديد گردد.

حفظ بهداشت، نظافت ساختمانها و جمع‌آوري، حمل و دفع بهداشتي زباله‌ در داخل اماكن و معابر تاثير مستقيم بر كاهش تعداد سوسكها دارد. از ريخت و پاش مواد غذايي و انبار كردن پس مانده‌هاي مواد غذايي و نان خشك در ساختمانها بايد جلوگيري شود.

پوشاندن آب انبارها و مخازن آب، دفع صحيح فاضلاب، نصب صحيح و تراز نمودن سيفونها، خشكاندن محيط‌هاي مرطوب، گذاشتن توري در مدخل هواكش فاضلاب‌ها و چاههاي فاضلاب و گذاشتن سرپوش كف‌شويه‌ها از ورود و خروج سوسك و لانه گزيني اين حشره جلوگيري مي‌كند.

علاوه بر به كارگيري موازين بهسازي، با استفاده از سموم حشره‌كش نيز مي‌توان به مبارزه با سوسكها پرداخت كه اين روش با توجه به ايجاد آلودگي محيط زيست به عنوان آخرين روش براي مبارزه با سوسكها تلقي مي‌گردد.

اگرچه وجود سوسكها در اماكن موجب بروز مخاطرات بهداشتي فراوان مي‌گردد اما خطرات ناشي از استفاده از تركيبات سمي براي از بين بردن آنها بخصوص در صورتي كه با رعايت كامل جوانب احتياط نباشد به مراتب بيشتر از وجود سوسكهاست.

نوع سم و نحوه سمپاشي بايد توسط افراد ورزيده و متخصص اين امر انتخاب گردد و سمپاشي بايد توسط اين افراد انجام شود. هنگام سمپاشي بايد كليه موازين احتياطي رعايت گردد.

لازم است قبل از سمپاشي محلهاي مورد نظر تميز و در صورت امكان شستشو گردند و مواد غذايي، ظروف غذاخوري، وسايل كودكان و وسايل خواب و پرندگان بايد از محل خارج يا روي آنها كاملاً پوشانيده شود.

براي مبارزه با سوسكها، يك بار سمپاشي محلهايي كه زود به زود شسته مي‌شود و استفاده از سمومي كه اثر ابقائي آنها كم است كافي نمي‌باشد و ممكن است كپسولهاي تخم موجود در محل كه پنهان مي‌باشند به تدريج باز شوند، بنابراين لازم است سم بيش از 2-3 ماه روي سطوح باقي بماند و يا در صورت شستشوي محل، سمپاشي بايد تكرار گردد.

2) مبارزه شیمیایی

در روش مبارزه شیمیایی برای از بین بردن سوسری ها از مناطق مسکونی سموم های مختلفی در بیشتر مناطق جهان همچون سموم کلره ، فسفره و پیروتروئید استفاده می گردد. اما با این حال تقریبا در تمام دنیا سوسری آلمانی نسبت به سموم کلره مقاوم می باشد و بنابراین به طور کلی بهتر است که برای سمپاشی و گردپاشی ار حشره کش های فسفره همچون بایتکس، مالاتیون، دیازینون، دی دی وی پی یا کاربامات مانند بایگون و سوین استفاده کرد. سمپاشی با نفت سفید ممکن است علائم بدنما روی دیواره باقی گذاشته و از نظر احتمال آتش سوزی خطرناک باشد.

از دیگر مواد شیمیایی به کار رفته می توان به افزودن پیروتروم یا پیروتیروئیدها به حشره کش ها یا آئروسل ها اشاره کرد که باعث تحریک سوسری ها و خارج شدن از پناهگاه شان می شود. علاوه براین رزمترین یا بیورزمترین و پرمترین که دارای حالت ابقائی ، پودر اسید بوریک (borax) و فلوراید سدیم که به صورت طعمه یا گرد پاشی استفاده می گردنند.

علت عدم موفقيت در مبارزه:

از علل عدم موفقيت در مبارزه با سوسكها مي‌توان ورود سوسكها را از ساختمانهاي مجاور از طريق درزها و شكاف و منافذ زير دربها و يا انتقال سوسك يا تخم سوسك توسط اشيا و لوازم خريداري شده از خارج منزل دانست.

چند نكته ضروري

1 ـ اگر چه از بين بردن سوسكها لازم و ضروري است ولي خطرات ناشي از استفاده از تركيبات سمي براي از بين بردن آنها اگر با رعايت نكات ايمني همراه نباشد بيشتر از وجود سوسكهاست .

2 ـ قبل از سم پاشي محل بايد مواد غذايي ظروف غذاخوري و وسايل خواب از محل خارج يا روي آن كاملا پوشيده شود.
3 ـ چون اثري ماندگاري سموم متفاوت بوده واز طرفي با شستن سموم از بين مي روند بنابر اين بايد براي بيش از 2 تا 3 ماه سمپاشي تكرار گردد تا سم روي سطوح باقي بماند.

4ـ نبايد به كودكان اجازه ورود به آشپزخانه يا ملحهاي سمپاشي شده غيراز سم پيروترونيدها داده شود مگر بعد از شستن اين مكانها

5- سوسکها به سموم کلره مقاوم می باشند.

6- در مورد آلودگي هاي كم مي توان از قوطي هاي اسپري سم استفاده شود اما در سطح وسيع از روشهاي محلول پاشي گرد پاشي و طعمه گذاري استفاده گردد.
7 ـ سم پاسي : پاشيدن محلول حشره كش در داخل شكافها و در سطوح آلوده محلهاي گرم و مرطوب اطراف ظرفشويي و محلهايي كه سوسكها ديده شده اند رايجترين روش مبارزه با سوسكهاست .
8 ـ گرد پاشي : گردپاشي در اطراف اماكن داخلي و كنار ديوارها انجام مي شود .
9 ـ طعمه گذاري : اين روش در محلهايي كه سوسكها دسترسي به مواد غذايي ندارند توصيه مي شود