کاهش سیلیکوزیس در محیط کار

مقدمه :

سیلیکوزیس نخستین بار توسط یونانیان باستان گزارش شد. در اواخر قرن 19 و اوايل قرن 20 يعني زمانيكه صنعت در حال پيشرفت بود، تماس با ذرات زياد و دانش در بارة تأثير آنها بر روي سلامت كم بود. افزايش در شيوع اين بيماري مشاهده شد.

سيليس:

دي اكسيد سيليكون يا سيليكا شايعترين ماده معدني روي زمين است كه بصورت آزاد يا در تركيب با ديگر مينرالها وجود دارند. . سیلیس آزاد هم به 3 دسته مرکب ،متبلور (مخصوصا کوارتز )،غیر متبلور تقسیم میشود نوع متبلور و غیر متبلور آن خطرناکترین نوع آن است و ایجاد بیماری میکند.نوع ترکیبی را سیلیکات مي‌گويند كه در آزبست، تالك و كائولين وجود دارد. سيليكا مي‌تواند بصورت كريستال وجود داشته باشد. فرم كريستالي سيليكا اشكال گوناگوني دارد كه يكي از آنها كوارتز مي‌باشد كه تقريباً همه جا در محيط وجود دارد از جمله وقتي صخره‌ها خرد مي‌شوند توليد مي‌شود. اين فرم مي‌تواند موجب فيبروز ريه گردد. شايعترين اثري كه مواجهه با كريستال سيليكا بر روي سلامت انسان مي‌گذارد سيليكوزيس است كه شايعترين پنوموكونيوز در جهان است.

گرد و غبار سیلیس در کجاها یافت میشود؟

سنگ کوبیها،سند بلاست ،سنگبری،صنایع ساختمانی،ریخته گری،معادن روباز و رو بسته سیلیس ،،شیشه سازی ،کوره های آجر پزی،تهیه آسفالت،تولید فرآوردههای بتنی،سمباده،رنگ سازی ،تونل سازی،کشتی سازی،تولید سیمان پورتلند ،صنایع فولاد ،معادن طلا و مس ،صنایع هنری ،فروشندگان مصالح ساخنمانی ،صنایع تصفیه آب ،کشاورزی(برداشت پیاز و سیب زمینی ) ،بنایی و کاشیکاری ،

عملیات تولید گرد و غبار سیلیس :خردکردن ،مته کردن ،چکشکاری ،ساییدن ،اره کردن ،ساب دادن ،صیقل دادن،تخریب،حفاری ،بنایی با مصاح بتنی ،سنگ و ..

سیلیس در بتن ،ماسه ،سنگ لوح ،گرانیت و .. وجود دارد

مشاغل کار با سیلیس با احتمال خطر بالا : سند بلاست ،سنگبری، سنگ کوبیها،،ریخته گری،معادن روباز و رو بسته سیلیس،شیشه سازی،کاشی و  سرامیک سازی

تعريف سيليكوزيس:

بيماري ريوي اوليه ناشي از مواجهه و تنفس ذرات سيليس كه باعث واكنش التهابي و فيبروز پيشرونده و گسترده ريه مي‌شود را سيليكوزيس گويند. خطرات بهداشتی سیلیس و بیماریهای مرتبط با آن :کارگران شاغل در مشاغل با احتمال خطر بالا به نحوی در معرض ذرات سیلیس قرار دارند و بعد از مدتی میتوانند به بیماریهای ریوی خطرناک ،ناتوان کننده و کشنده سیلیکوزیس دچار شوند .این بیماری با توجه به غلظت گرد و غبار سیلیس  و طول مدت تماس به شکلهای سیلیکوزیس حاد ،مزمن و تسریع شونده نمایان شود .

در افراد در معرض سیلیس و بیماران ریوی سیلیس در ابتدا علامتی دیده نمیشود و پیشرفت بیماری با علایم زیر مشاهده میشود :

تنگی نفس ،سرفه شدید ،ضعیف شدن .

پيشرفت بیماری آهسته است و حدود 20-10 سال از مواجهه تا علائم فاصله است .غلظت سيليس در هوا، طول مدت تماس، ساختمان سيليكاي كريستالي، درصد سيليكاي آزاد و اندازه‌ ذرات ، ژنتيك، سيگار و بيماريهاي زمينه‌اي مهمترين فاكتورها هستند

كارگران مبتلا به سيليكوزيس ساده معمولاً‌ علائم ريوي ندارند معاينه فيزيكي قفسه سينه معمولاً نرمال است همراهي سيليكوزيس و توبركلوز(بیماری سل ) از قرن 16 گزارش شده است همچنین، ذرات سيليس با تغيير در ايمني سلولي و عملكرد ماكروفاژ و كاهش توانايي سلولهاي دفاعي ريه استعداد عفونت به مايكو باكتريوم ريه را زياد مي‌كند. ريسك سرطان ريه در كارگران مبتلا به سيليكوزيس كه سيگار نيز مي‌كشند خيلي زياد است

پيشگيري ،کنترل  و  درمان سيليكوزيس:

در كارگران در معرض تماس مهمترين مسئله پيشگيري است.

اقدامات کنترلی :1-جلوگیری از ورود سیلیس به محیط کار  2-کنترل گرد و غبار سیلیس در هوای محیط کار  3-جلوگیری از ورود گرد و غبار سیلیس به ریه کارگران جهت دستیابی به سه اصل فوق رعایت نکات ذیل ضروری است:

1-روشهای کنترلی و مهندسی  3—روشهای صحیح کاری  3-رعایت بهداشت فردی  4- استفاده از وسایل حفاظت فردی

5-مراقبتهای پزشکی  6-آموزش

روش کنترلی و مهندسی :

در زمانیکه امکان کنترل گرد و غبار سیلیس در مراحل تولید وجود نداشته باشد از روشهای کنترلی و مهندسی که شامل

روش جایگزینی مواد ،تغییر در فرآیند کار ،جداسازی و استفاده ار محفظه ها و تهویه استفاده میشود .

تغییر در فرآیند کار :

با استفاده از روشهای تر و سیستم مداربسته آب پاش در دستگاههای مولد سیلیس مانند مته ،برش ،اره

،سایش ،چکش بادی میتوان از ورود گرد و غبار سیلیس به محیط کار جلوگیری نمود

روش جداسازی و استفاده از محفظه ها:

یک روش کنترل مهندسی است که در مواردی که گرد و غبار سیلیس بصورت عمومی قابل کنترل نباشد استفاده میشود

مانند محفظه های سند بلاستینگ که فعالیت با استفاده از هودهای دستکشدار و یا اطاقکهای بزرگ  مجهز به  تهویه مناسب

با استفاده از ماسک کامل صورت انجام  میگیرد.

بعنوان مثال در صنعت ریخته گری :

1-میتوان با تغییر در فرآیند قالبسازی (استفاده از قالبهای دایمی و فلزی  بجای استفاده از قالبهای موقت ) 

2- استفاده از ماسه های غیر سیلیسی حاوی سیلیکات آهن و منیزیم بدلیل ترکیبی بودن سیلیس موجود

در آن  بجای ماسه های سیلیسی

 3-حمل و نقل ماسه سیلیسی در کارگاه.