بيماري هاي مرتبط با آب (بيماري وبا)

بيماري وبا :

بيماري اسهالي حادي است كه توسط ميكروب ويبريوكلرا ايجاد مي‌شود ـ اين بيماري به طور ناگهاني با اسهال شديد و آبكي تظاهر مي كند و در صورت عدم درمان صحيح و سريع به علت از دست دادن آب و الكتروليت باعث كم آبي بدن شده و اين امر منجر به مرگ وي مي شود.

وبا بيماري اسهالي حادي است كه توسط ميكروب ويبريوكلرا ايجاد مي‌شود.

اين بيماري به طور ناگهاني با اسهال شديد و آبكي تظاهر مي كند و در صورت عدم درمان صحيح و سريع به علت از دست دادن آب و الكتروليت باعث كم آبي بدن شده و اين امر منجر به مرگ وي مي شود.

نگاهي به تاريخچه همه گيري هاي وبا در دنيا :

از سال ۱۸۰۰، وبا در دنيا از طريق ۷ موج بزرگ ( پاندمي ) پخش گرديده است كه  هفتمين و آخرين پاندمي در سال ۱۹۶۱ در اندونزي شروع شد و تاكنون حدود ۱۰۰ كشور را درگير نموده است.

  سال 1971 در 25 كشور آفريقايي : بيش از ۷۲۰۰۰ مورد بيماري و ۱۱۰۰۰ مورد مرگ

سال 1991 مجددا"در كشورهاي  آفريقايي  : بيش از ۱۰۰۰۰۰ مورد بيماري و ۱۰۰۰۰ مورد مرگ

سال ۱۹۹۱ به آمريكاي لاتين هم رسيد و منجر به يك اپيدمي انفجاري در آمريكاي مركزي، جنوبي و مكزيك شد. حدود ۴۰۰۰۰۰ مورد بيمار در سال اول طغيان بيماري گزارش شد و در جوامعي كه براي بار اول با آن موجه مي‌شدند و آمادگي كافي نداشتند منجر به ۳۰% مرگ و مير شد.

نگاهي به وضعيت كنوني وبا در جهان :

ساليانه حدود 100 تا 150هزار مورد ابتلا به بيماری وبا به سازمان جهانی بهداشت گزارش می‌شود كه بيشترين آن ازآفريقا ، آسيا و آمريكای جنوبی است . بنابر برآورد اين سازمان، تنها حدود 5 درصد از موارد، ثبت و گزارش می‌شود.

علت عدم گزارش صحيح ، نداشتن نظام مراقبت ،  ناتوانی در تشخيص موارد ابتلا و ترس از برقراری محدوديت‌ها و موانع در تجارت و مسافرت‌های بين‌المللی می باشد که این موضوع در خصوص برخی كشورهای همجوار ایران دیده می‌شود، طوری كه كشور پاكستان در طی  پنج سال گذشته هیچ موردی از ابتلا به وبا را به سازمان جهانی بهداشت گزارش نكرده است.

نگاهي به خصوصيات ميكروبي بيماري وبا :

ويبريوكلرا در آب های تميز حدود يک هفته زنده مي ماند .در آب‌های حاوی مواد آلی يا آلوده حدود يک ماه و در آب‌های شور درياها تا چند سال زنده می‌ماند .

زمانی که حرارت محيط ) دماي بالاي 20 درجه سانتيگراد ) ، ميزان شوری آب و مواد غذايی لازم برای رشد ميکروب مناسب باشند، ويبريو کلرا سريع رشد و تکثير پيدا کرده و به حد بيماری‌زايی می رسد. همين امر توجيه کننده حفظ چرخش بيماری در طی فصل سرما و بروز مجدد آن در فصل گرماست.

نكته مهم در انتقال بيماري وبا  توانايی زنده ماندن ويبريو کلرا در محيط يخچال و حتی داخل يخ است که اگر آب آلوده ، برای توليد يخ استفاده شده باشد، می تواند سبب ابتلای مصرف کنندگان به وبا شود  .

هر چند ميکروب وبا نسبت به خشکی يا حرارت حساس است و از بين می رود، اما می‌تواند در سطح مواد غذايی مانند سبزيجات ت  4 روز زنده بماند

ميکروب وبا نسبت به اسيد معده حساس است و معمولا در معده از بين می رود، مگر اين که آب يا غذای خورده شده بسيار آلوده باشد، يا اين که فرد داروهايی برای کاهش اسيديته معده مصرف كند.

بنابراین افرادي كه از داروهاي آنتي اسيد استفاده مي نمايند بيشتر از ديگران در معرض ابتلاء به وبا هستند

ويبريو کلرا در روده باريک تکثير می يابد و با توليد سم توکسين سبب می‌شود که مقادير فراوانی آب و املاح از جريان خون به داخل روده سرازير شده و به صورت اسهال دفع شوند. به علت اين که ميکروب سبب آسيب و زخمی شدن جدار روده نمی شود، معمولأ تب ايجاد نشده و اسهال خونی هم ديده نمی‌شود.

مخزن اصلي وبا آبهاي سطحي است و راه سرايت شايع در اپيدميها ، آب آلوده و غذاي آلوده است .

هرچند انسان‌ها به طور اتفاقي با مصرف آبهاي آلوده ، آلوده مي‌شوند ولي نقش اصلي را در چرخه گسترش اين بيماري ايفا مي‌كنند زيرا خوردن آب يا غذاهاي آلوده به مدفوع آدمي‌ شايع‌ترين راه ابتلا به اين بيماري است.

به دلايل ناشناخته، افراد با گروه خوني O بيشترين خطر ابتلا و گروه خوني  ABكمترين شانس ابتلا به اين بيماري را دارند. امكان شيوع در مردان بيشتر از زنان است .

ميكروب بيماري وبا اواخر تابستان تا اواسط مهر با خنك شدن  هوا فعال‌تر مي‌شود و تا آن زمان نمي توان گفت بيماري مهار شده است. در نواحي اندميك بيماري در فصول تابستان و پاييز شايعتر است.

وبا در مناطق اندميك عمدتاً بيماري اطفال است اما هنگامي  كه بيماري وارد جمعيتي مي شود بالغين و كودكان را به طور  مساوي گرفتار مي كند.

نگاهي به راههاي پيشگيري از وبا :

-  شستشوي مستمر دست ها با آب و صابون بعد از هر فعاليت با رعايت اين نكته كه حداقل 30 ثانيه دست با كف صابون آغشته باشد .

-  استفاده آب آشاميدني سالم ( شبكه هاي آبرساني كلرينه شده ) و در صورت عدم دسترسي به اين شبكه ها استفاده از آب هاي بطري شده

-  در صورت عدم دسترسي به منابع آب سالم جوشاندن آب به مدت يك دقيقه در سطح دريا با توجه به این نكته مهم که مدت زمان جوشاندن آب به ازاي هر هزار متر از سطح دريا يك دقيقه بايد افزايش يابد .

نکته :  در صورت عدم دسترسي به منابع آب كلرينه ( آب چشمه ) با افزودن مقداري آب ليمو به آب آشاميدني غير كلرينه مي توان با ايجاد محيط اسيدي با ميكروب وبا مقابله نمود .

-  كنترل تماس ها و مراقبت كامل از بيماران مبتلا به وبا  :

فردي كه به اين بيماري مبتلا مي‌شود ممكن است تا مدت 5 روز بدون هيچ‌گونه علامتي ناقل اين ميكروب باشد و علائم بيماري پس از پنج روز مشخص شود. همچنين اين ميكروب دو هفته پس از بهبودي امكان دارد در مدفوع شخص باقي بماند و فرد مورد نظر ناقل بيماري باشد. با وجود اين كه خود بهبود يافته است.

همچنين اين ميكروب در عرق بدن تا سه هفته مي‌تواند زنده بماند، پس حداقل تا يكماه بايد مراقبتهاي ويژه از فرد بيمار صورت بگيرد.

 -  پاكسازي  -  انگل زدايي  -  ضدعفوني و شستشوي  ميوه و سبزيجات

-  ترجيحا" استفاده از ميوه جاتي كه قابل پوست گرفتن هستند  .

- عدم استفاده از مواد غذايي (خصوصا" غذاهاي دريايي  ) خام و خوب پخته نشده

-   محدود كردن  مسافرت ها خصوصا" به مكان هاي مشكوك به وبا

-  پرهيز از تهيه خوراكي هاي غير بسته بندي از مكان هاي عمومي

-  عدم خريد  خوراكي ها از دستفروشان مواد غذايي

-  عدم استفاده از آب مخازن آب آشاميدني نصب شده در معابر عمومي كه براي سرد كردن آب آنها مستقيما" از قالب هاي يخ استفاده مي شود

انتظارات سيستم از همكاران بهداشت محيط و حرفه اي در مقابله با شيوع بيماري وبا :

1 -  افزايش تعداد نمونه برداري هاي باكتريولوژيكي و كلرسنجي شبكه هاي آب لوله كشي شهري و روستايي به ميزان یک و نیم برابر وضعيت معمول

2 -  آموزش در جهت افزايش ميزان كلر تزريقي به شبكه هاي لوله كشي بطوريكه ميزان كلر باقيمانده در حد 5/0 تا 1 ميلي گرم در ليتر قرار گيرد.

3 -  گزارش سريع موارد نامطلوب ميزان كلر باقيمانده شبكه هاي لوله كشي به مركز بهداشت شهرستان جهت پيگيري هاي بعدي

4 -  بازديد از منابع و مخازن و تاسيسات پمپاژ و يا كلرزني  شبكه هاي شهري و روستايي

5 -  آموزش جوشاندن آب و استفاده از محلول كلر مادر  به خانوارهاي روستايي و  خانوارهاي ساكن در حاشيه شهر كه از شبكه آب لوله كشي برخوردار نمي باشند .

6 -  كنترل منابع آب شرب غير مطمئن از طريق نظارت و بازديد  مستمر و گزارش نتايج به مسئولين ذيربط

7 -  جلب مشاركت مردم در راستاي تامين و يا سالمسازي آب آشاميدني روستاهاي فاقد لوله كشي از طريق آموزش

8 -  كنترل توليد و توزيع يخ : 

                                            عرضه يخ لفافه دار

                                            نگهداري و عرضه يخ درشرايط بهداشتي

                                            نمونه برداري مستمر از يخ هاي عرضه شده

9 -  آموزش متوليان در جمع آوري مخازن آب سرد اماكن عمومي كه با يخ سرد مي شوند

10 -  نظارت بر وضعيت بهداشتي استخرهاي شنا به صورت نمونه برداری میکروبی مستمر و کلرسنجی آب استخر ( حد مطلوب کلر باقیمانده در استخرهای شنا 1 تا 3/5 میلی گرم در لیتر می باشد )        

11 -  تشديد نظارت بر مراكز تهيه و توزيع مواد غذايي به شرح  بازديد مستمر و اجراي ماده 13 ،  نمونه برداري از مواد  غذايي خصوصا" آبميوه هاي دست ساز و  سالاد و سبزيجات ، اعمال ممنوعيت آب ميوه دست ساز مثل آب هويج و همچنین اعمال ممنوعيت عرضه سالاد كلم و كاهو و  سبزيجات خام                   

12 -  ساير اقدامات بهداشت محيط شامل : نظارت بر مديريت دفع پسماندها ،  نظارت بر دفع صحيح فضولات دامي ، مبارزه با حشرات ،  ناقلين و جوندگان و نظارت بر تدفين اجساد می باشد .