ظروف یکبار مصرف : خطرها وپیامدها- بایدها ونبایدها

 امروزه با تغییر روش زندگی و گذر از شیوه سنتی به صنعتی و استفاده از فن آوری های نوین، باعث گردیده که  تهیه غذا های مقوی و تقریبا سالم کم کم جای خود را به غذای آماده و نیمه آماده كه در ظروف یک بار مصرف تهيه مي شود، داده است. اين ظروف يكبار مصرف مورد استفاده به چندين نوع ذيل تقسيم بندي مي شود. از بين اين ظروف، ظروف يكبار مصرف پلاستيكي به دلیل داشتن ترکیبات خاص ( استايرن) منجر به اثرات نور تاكسيك، هماتولوژي ( كم شدن پلاكت ها و گلوبين ) سيتوژنيك ( غيرعادي شدن كروموزوم ها) و سرطان زايي ( سرطان مری ، معده ، روه بزرگ ، لوزالمعده و کبد) مي شود.

1- ظروف یکبار مصرف کاغذی ومقوایی  2- ظروف یکبار مصرف گیاهی و یا بر پایه نشاسته ذرت   3- ظروف یکبار مصرف پلیمری ویا پلاستیکی

انواع ظروف يكبار مصرف پلاستيكي:

الف. پلي اتيلن ترفتالات (PET): اين ماده از خانواده پلي استرها بوده و براي ساخت انواع بطري هاي آب معدني و ساير نوشيدني ها كاربرد داشته و حاوي  ماده اي سرطانزا به نام دايتي هيدروكسي آمين مي باشد.

ب. پلي اتيلن و پلي پروپيلن(PE وPP): اين مواد، جايگزين مواد پلاستیکی از جنس پلی استایرن كه در لیوان های یکبار مصرف استفاده مي شود، شده است.  امروزه اين مواد براي توليد ظروف پلاستیکی سفید رنگ و شکننده ای داراي تحمل 80 درجه سانتي گراد استفاده مي شود. اما با اينحال اين ظروف پلاستيكي در این دما باعث آزاد سازي ترکیبات منومری به نوشیدنی یا غذای گرم شده كه باعث اثر روی طعم چای و غذا مي شود. علاوه بر اين مواد، در شكل زير ديگر مواد پلاستيكي با

 ذكر مصارف رايج آمده است.

نحوه تشخیص انواع ظروف یکبار مصرف از همدیگر: مصرف کنندگان می توانند با مشاهده یک مثلث کوچک که داخل آن ps  یا سایرعلایم ثبت شده، کیفیت ظرف انتخاب شده را کنترل نمایید.

علائم بر روی ظروف يكبار مصرف: پشت ظروف‌ پلي استايرن علامت PS حك شده كه اين علامت براي ظروف PVC نيز همان علامت PVC است. هر دو نوع ظرف شفاف هستند. ظروف پلي‌استايرن خش‌پذير نيست و PVC هم اگر بک نرم‌كننده نزنند، خش‌پذير نيست؛ ضمن‌ اين‌كه هر دو كاملا شكننده هستند. به PVC نيز اگر مواد نرم‌كننده نزنند، شكننده نخواهد بود. همچنين اگر ظروف PVC گرم شوند، در صورت تماس با فلزات به آن‌ها مي‌چسبند. هنگامي كه ظرف نوع PVC را در مقابل شعله آتش نگه مي‌داريم، با شعله زرد مي‌سوزد، اما وقتي كه شعله را دور مي‌كنيم به واسطه اين‌كه ظروف PVC داراي كلر هستند، به سرعت آتش خاموش مي‌شود. در عوض پلي‌استايرن در هنگام سوختن با شعله دوده مي‌كند.

ضرر ظروف يكبار مصرف پلي‌استايرن در هنگام مصرف مواد نوشيدني اسيدي و چرب مانند نوشابه و كاكائو بسيار بيشتر از مصرف چاي داغ است. در شرايطي كه هنوز ضرر انواع ديگر ظروف يكبار مصرف مانند پلي‌اتيلن و پلي‌پروپلين به اثبات نرسيده است، در مورد ويژگي‌هاي آن‌ها مي‌توان گفت كه هر دوي اين نوع ظروف مات بوده و به ترتيب علامتهاي PE و PP پشت آن‌ها حك شده است؛ شكننده نبوده و با شعله آبي و زرد مي‌سوزند و در هنگام سوختن چكه هم مي‌كنند.

کاربردهای دیگر مواد پلاستیکی:

علاوه بر پلاستیکهای که به عنوان ظروف یکبار مصرف در سرو چای و نوشیدنی ها و غذاهای  داغ  مورد استفاده قرار می گیرند .دسته ای دیگر از این مواد به عنوان ظروف آشپز خانه ,ظروف نگهداری غذا در یخچال ,ظروف بسته بندی مواد غذایی به خصوص لبنیات و بطری های آب معدنی استفاده می شود  که استفاده از آنها مستلزم رعایت نکات ایمنی خاصی است. به طور کلی پلا ستیک ها از سنتز مواد اولیه ای به نام مونومر تهیه  می شوند که مونومر ها موادی سمی و برای سلامت انسان مضر هستند. درحالی که پلیمرها خنثی هستند وزیاد مشکل ندارند .اما معمولا در فرایند تهیه پلیمرها مقداری مونومر باقی می ماند. ضمنا اگر این فرایند اصولی و مطابق با استانداردهای لازم صورت گیرد و مصرف کنندگان نیز ظروف یکبار مصرف پلاستیکی  خود را حتما از مراکز معتبر و از اجناس مرغوب و با کیفیت تهیه نمایند مشکلی برای سلامت افراد به وجود نمی اورد.

اثرات بهداشتی و زیست محیطی مواد پلاستیکی:

امروزه شاهد افزایش بیماریهای گوارشی از جمله سرطان های دستگاه گوارش مانند سرطان مری ، معده ، روه بزرگ ، لوزالمعده و کبد هستیم و بی شک استفاده ناصحیح از ظروف یکبار مصرف که اغلب پلاستیکی و پلیمری هستند نقش بسزایی در بروز این بیماریها داشته و روز  به روز هم بیشتر می شود. علاوه بر این، ساختار شيميايي اين پلاستيكها به گونه اي است كه به ميكرو اورگانيسمها اين اجازه را  نمي دهد تا آنها را تجزيه كرده تا به شكل مطلوب به طبيعت برگردند. در نتيجه اين مواد بسته بندي منبع جدي براي آلوده كننده هاي محيط زيست هستند.

راههای کاهش خطرات استفاده از ظروف یک بار مصرف:

ü      مصرف این ظروف فقط در مواردی که مواد پلا ستیکی استاندارد و مورد تایید باشد بدون اشکال است.

ü      غذا و نوشیدنی در صورتی که بیش از 40 درجه سانتی گراد حرارت داشته باشد نباید در ظروف یکبار مصرف( پلاستیکی  )حتی تایید شده ها ریخته شود.

ü      غذا نباید بیش از 2 ساعت در این ظروف بماند.

ü      بهتر است ظروف مورد استفاده رنگی نباشد.

ü      غذا هایی که حاوی مواد اسیدی (ترش مزه ) هستند  در این ظروف نگهداری نشود.

ü      نوشیدن چای با حرارت بالا در لیوان های پلاستیکی اعم از شفاف –مات ویا سفید  مضر است. بهتر است از لیوان هایی با منشا کا غذی ومقوایی استفاده شود.

ü      ظروف از جنس فوم و چوب پنبه ای برای استفاده غذای گرم بهتر است. ولی با توجه به خلل و فرجی که در این ظروف است غذا(چه سرد وچه گرم ) با ید بلا فا صله مصرف شود و مدت طولانی درآن نگهداری نشود.

نکات بهداشتی در استفاده از ظروف یکبا ر مصرف:

Ø      دردرجه نخست استفاده از ظروف یکبار مصرف گیاهی - کاغذی و در درجه ی بعد استفاده از ظروف پلاستیکی که از مواد اولیه مناسب و مورد تایید وزارت  بهداشت و درمان ساخته شده باشند در اولویت است .

Ø      توصیه می شود غذاهایی نظیر سوپ-اش و...ونوشیدنی هایی مثل چای –قهوه دراینگونه ظروف  بویژه از نوع بازیافتی سرو نشود

Ø      برای تهیه ظروف یکبار مصرف حتما به فروشگاههای معتبر مراجعه کنید

Ø      از ظروف مارک دار –استاندارد و دارای پروانه ساخت وزارت بهداشت  استفاده کنید.

Ø       کیفیت جنس و مرغوبیت آن را در اولویت خرید قرار دهید نه قیمت آنرا ,زیرا ممکن است بعضی انواع این ظروف با قیمت ارزان وارد بازار شود اما دارای کیفیت مناسب نباشد .

Ø      استفاده ناصحیح از ظروف یکبار مصرف که اغلب پلاستیکی و پلیمری هستند نقش به سزایی در بروز بیماریهای گوارشی از جمله  سر طانهای دستگاه گوارش داشته و روز به روز بیشتر میشود.

چه بايد كرد؟:

از آنجا که مواد پلاستيك دارای مشكلات جدي بر سلامتي انسان  و محيط زيست می باشد. در سال های اخیر استفاده از پليمرهاي زيست تخريب پذير به دلیل داشتن ویژگی های همچون زیست سازگاری، تجزیه پذیری و ساخت از مواد دوریز طبیعی ( زائدات ذرت و گندم ) در ساخت پلاستیک ها رواج پیدا کرده است.  به همین دلیل استفاده از پليمرها ي زيست تخريب پذير جایگزین خوبی برای مواد پلاستیکی  در تهيه وساخت انواع بسته بنديهاي مواد غذايي، ظروف يكبار مصرف ، بسته بنديهاي دارو، فيلم ها و ورق هاي گلخانه اي و .... می باشد.